Klikdinges #156: Live, Love, Leuven

In deze editie van Klikdinges vertel ik je alles over mijn weekeindje in Leuven. Geen romantisch uitje, maar een conferentie over kwetsbaarheid en weerbaarheid in de journalistiek.

Waar ga ik het over hebben?

• Check De Survivalgids voor Nepnieuws, AI-prut en Trollen

• Wat heb ik nog meer geleerd tijdens de VVOJ Conferentie?

• Privé-zwembaden, AI-nieuwsbrieven en TikTok-verslaving

Mijn afgelopen weken

Een Nederlander en een Belg lopen een abdij in. Klinkt als een flauwe mop (en sorry, ik heb geen punchline voor deze matige setup), maar vorig weekeinde gebeurde dat wel een paar keer. Ongeveer 450 onderzoeksjournalisten uit Nederland en Vlaanderen kwamen naar Leuven om in die prachtige omgeving van presentatie naar workshop te slenteren. De jaarlijkse VVOJ Conferentie werd weer gehouden; ditmaal met het thema Kwetsbaar & Weerbaar. Of zoals de VVOJ het zelf verder omschrijft:

Allereerst: wat is Leuven een ongelooflijk leuke stad! Met een aantal collega’s hebben we op de eerste avond een biermenu genomen bij Domus en zijn we daarna verder gaan bieren in café Metafoor. De tweede avond verzamelden alle journalisten zich in De Hoorn: een geweldige locatie met heerlijk eten. Wubby Luyendijk van de onderzoeksredactie van de NRC won Het Vliegwiel, de prijs voor de chef die hoogstaande onderzoeksjournalistiek mogelijk maakt. Een zeer terechte winnaar die in haar overwinningsspeech nog even het heilige vuur van de onderzoeksjournalistiek aanwakkerde.

Maar even terug naar de conferentie. Ik nam daar twee onderdelen in het programma voor mijn rekening. Op vrijdagochtend presenteerde ik in de kerkzaal van de abdij De Survivalgids voor Nepnieuws, AI-prut en Trollen. En dat deed ik aan de hand van een zombieplaag.

Het valt me namelijk op dat als je met collega’s over desinformatie praat, dat een gevoel van machteloosheid de boventoon voert. Waar doen we het eigenlijk voor? Voor elk bericht dat je checkt, komen er 100 artikelen met nepnieuws terug. En aangezien ik enorme fan ben van zombiefilms en -games, legde ik al snel het verband met een horde ondode en hersenloze wezens. Voor de duidelijkheid: daarmee bedoel ik het nepnieuws, niet mijn journalistieke collega’s 😅

In zulke films zie je dat de overlevenden zich niet zomaar gewonnen geven – dat zou ook een hele korte film zijn. Ze proberen ten koste van (bijna) alles te overleven. Dus ik heb die survivaltips genoteerd en vertaald naar onze strijd tegen desinformatie. En wonderbaarlijk, dat werkt!

Nu moet ik natuurlijk zeggen: je had erbij moeten zijn. Maar ik heb de presentatie zo opgezet dat je deze tips er op elk moment bij kunt pakken. Je vindt de survivalgids hier. En binnenkort zal ik hem ook linken vanaf Luie Journalist.

Een dag later zat ik samen met Ellen Debackere (VRT) en Tim Toet (Omroep West) onder leiding van moderator Coco Gubbels in een panel genaamd Datajournalistiek Zonder (Redactie)grenzen. Het is altijd leuk om in een panel te zitten waarin je je ervaring met andere collega’s mag delen. Er kwamen echt goede vragen uit de zaal, dus we werden uitgedaagd om mensen iets nuttigs mee te geven.

En ik heb natuurlijk ook presentaties van andere mensen bekeken:

• Sommige journalisten worden gevolgd door geheime diensten, omdat ze vaak met interessante bronnen praten. En hoewel sommige sprekers tijdens deze presentatie zichzelf wel erg op de borst klopten van ‘IK word gevolgd want ik ben belangrijk’, is het wel van belang om te weten dát je in de gaten kunt worden gehouden. Maar jij kunt de veiligheidsdiensten ook een klein beetje in de gaten houden. Ben je benieuwd of jouw gegevens (wel ouder dan vijf jaar) bij de AIVD liggen? Dan kun je hier een inzageverzoek doen.

• Ik ben haar naam tegengekomen toen ze dit jaar De Tegel won voor haar productie over de Rotterdamse haven: Nika Buijs. Het is altijd leuk om jonge datajournalisten aan het werk te zien. En wat een jaloersmakend goede verhalen maakt ze bij het FD. Heel inspirerend!

• Op zo’n conferentie zie je natuurlijk vooral geslaagde en succesvolle onderzoeken. Maar journalisten van Investico vertelden juist over een hopelijk mislukt onderzoek. Hun hypothese was dat sommige rechtbanken zwaardere straffen uitdelen dan anderen. Maar na een zomer vol datacrunchen, prompts in ChatGPT schrijven en grafieken maken, kwamen ze tot de conclusie: dit kunnen we met deze hypothese en data niet bewijzen. Een verschrikkelijk eerlijke en inzichtelijke presentatie. Van dit soort (ik zeg dit met alle ❤️) faalverhalen leer je honderd keer meer dan een onderzoek dat is geslaagd. Hulde!

Bij thuiskomst na de conferentie stonden de schoentjes voor Sinterklaas alweer klaar, en kon ik gelijk verder met de podcastserie waar Klaas den Tek en ik aan werken. Never a dull moment… urgh, ik wil een dull moment.

De volgende Klikdinges komt waarschijnlijk vlak na 13 december. Dan komt onze podcastserie namelijk online. Houd het in de gaten.

Klikdingessen

Ik ben erg sceptisch over allerlei personen die beweren dat ze met AI dé oplossing hebben voor hun gigantische probleem. Ja, ik snap dat je een eenvoudig boodschappenlijstje of smerig recept met ChatGPT kunt genereren. Maar je kunt ook, tja, ik weet niet… zelf nadenken? Maar in onderstaand artikel heb ik wel een nuttige toepassing gevonden. Hoe kun je zogeheten verborgen API’s vinden?

In mijn leven als datajournalist heb ik misschien wel iets te vaak dit Duitse verhaal gezien: wat fenomeen X zegt over het verschil tussen Oost- en West-Duitsland (of Berlijn). Op een gegeven moment is dat de boodschap wel overgekomen. Alsnog wil ik je even wijzen op dit artikel over privé-zwembaden. Vooral vanwege de methodiek en hoe dit verhaal op prachtige wijze wordt gepresenteerd.

Op mijn telefoon staat één app waar ik met opzet een timer op heb gezet: elke dag maximaal 20 minuten TikTok. Want holy moly, die app doet er echt alles aan om je zo verslaafd mogelijk te maken aan je beeldscherm. De Washington Post heeft dit verschijnsel onderzocht dankzij 800 gebruikers die hun data hebben gedeeld met de krant. Het levert een schokkende analyse op van enkele veelgebruikers.

Het mooie van journalistiek is dat iemand voor jou de belangrijkste informatie in een goedlopend verhaal heeft opgeschreven. Het vervelende van journalistiek: je kunt niet alle informatie erin kwijt. Kon je maar met je artikel kletsen zodat je alle informa… DAT KAN! Mijn collega’s bij Pointer hebben een chatbot gemaakt die uit een dataset over de luchtkwaliteit in jouw regio put. Vooral de prompt ‘leg het me uit alsof ik 10 jaar ben’ werkt als een tierelier. En laat even je feedback achter, zodat we in de toekomst nog meer en betere chatbots kunnen maken.

Nog een AI-dingetje: je ontkomt er gewoon niet aan. Mijn waanzinnig getalenteerde oud-collega Ada Homolova heeft een script gemaakt waarin je een gepersonaliseerde nieuwsbrief kunt maken. Elke week maakt deze bot een samenvatting van jouw favoriete websites voor je en mailt die naar je inbox. Erg handig als je specifieke dossiers wilt volgen.

Vind ik leuk

• 150 (!) kipnuggets in 15 (!) minuten door twee personen 😳

• Save Us - Lucid 🔥

• President - King Of Terrors 🔥

• Je kunt jouw allerbeste dataproject weer indienen voor de Sigma Awards

• Een paar games die ik de afgelopen maand heb gespeeld: Ball x Pit, Pools, Tower Wizard, Clover Pit en Metal Gear Solid - Master Collection

• WERK! Bij Pointer zoeken we een motion graphics designer: een vormgever die onze video’s en Interactives kan voorzien van animaties

Tot de volgende editie.

Vind je deze nieuwsbrief tof? En vind je dat meer mensen Klikdinges moeten lezen? Stuur ze dan eens door naar www.klikdinges.nl.

Een andere manier om mij en jezelf te trakteren, is door een exemplaar van het Handboek Internetresearch & Datajournalistiek aan te schaffen. Via deze link krijg ik – als een van de schrijvers van dat handboek – een extra percentage van de verkoopprijs. Alvast bedankt! ❤️