Klikdinges #154: De vertraagde editie

De vorige Klikdinges is alweer een flinke tijd geleden. Dus er is weer genoeg om over te praten.

Waar ga ik het over hebben?

• AI-chatbots die worden geïnfecteerd met Russische desinformatie

• Bijna alle gemeenten hebben onderzoek naar Vastgoedboeken ingesteld

• Een korte update over ons boek

Mijn afgelopen weken

Tja, de vertraagde editie. Deze Klikdinges liet een flinke tijd op zich wachten. Niet omdat er niets is gebeurd. Integendeel, mijn hoofd liep een klein beetje over door omstandigheden. Daar laat ik het voor nu even bij. Vraag het me maar even persoonlijk als je me toevallig tegenkomt. Wees gerust, het is niet heel ernstig 😅

Even iets anders: op 23 maart waren Klaas en ik uitgenodigd om op het NPO Podcastfestival te vertellen over Het Escortbedrog. Samen met Eric Arends (Vriend Van Volkert) en Handje van de Beek (Dolle Mina’s Van De Dood) mochten we aan zo’n 200 (!) podcastliefhebbers vertellen hoe je een onderzoeksjournalistieke podcast maakt.

Ik kan moeilijk nee zeggen tegen dit soort presentaties. Als journalist ben je (te) vaak enkel aan het zenden. De mensen die onze ontroerende, belangrijke of spannende verhalen lezen / kijken / luisteren, blijven vaak onbekenden voor ons. Daarom is het zo leuk om er zoveel tegelijk te zien.

We hebben weer een update gedaan voor De Vastgoedboeken: geroofde Joodse woningen uit WOII. Het aantal gemeenten waar onderzoek naar de houding van ambtenaren moet plaatsvinden, wordt steeds kleiner en kleiner. En omdat er zo weinig gemeenten over zijn, heb ik een belrondje gedaan onder gemeenten die a) nog geen onderzoek hebben aangekondigd, en b) waar het onderzoek nog van moet worden gepresenteerd. En dat werd een enorm verhelderend rondje met een kleine verrassing.

Want in ons eerste nieuwsbericht hadden we het over acht gemeenten die nog onderzoek moesten doen, maar dat hebben we gecorrigeerd naar zes. Twee gemeenten gaven namelijk aan de telefoon aan dat ze nog niets deden, maar dat bleek niet te kloppen. Hartstikke mooi natuurlijk, en in de weken na dat bericht hebben een aantal gemeenten alsnóg besloten om onderzoek te doen. Daardoor staat de officiële teller nu op slechts vier gemeenten waar echt een onderzoek naar roofhandel moet plaatsvinden.

En er is een korte update van een oud onderzoek. In de gemeente Kampen was het decennialang de vraag of de ruiming van de oude Joodse begraafplaats aan de 1e Ebbingestraat wel goed was uitgevoerd. Er zouden nog botresten zijn aangetroffen in de omgeving. Nu heeft de gemeente n.a.v. een van onze uitzendingen een grondonderzoek gedaan. Conclusie: de ruiming is netjes uitgevoerd, en er wordt nu nagedacht over een permanent gedenkteken.

Op zulke momenten vind ik mijn werk zo gaaf! Door problemen aan te kaarten kun je iets in beweging krijgen. En ik ben enorm trots op het resultaat dat we in de afgelopen vijf jaar hebben geboekt. Is het onderzoek dan afgelopen zodra alle gemeenten onderzoek doen? Ik dacht het niet: er liggen nog een paar hele gave ideeën op de plank.

Maar eerst moet ik nog een aantal andere dingen afronden. Samen met Klaas den Tek ben ik bezig om een nieuwe podcastserie op te tuigen. In het najaar hoor je daar vast nog meer over. Het is echt heel tof om de lessen die we tijdens Het Escortbedrog hebben geleerd, nu vanaf dag 1 toe te kunnen passen op een compleet ander verhaal.

En bij Pointer hebben we net de factcheckmarathon afgerond rondom de NAVO-top. Een verhaal viel me gelijk al op: dat escortbureaus in Nederland ‘massaal’ zouden worden overboekt, en dat escortdames ‘overuren’ moesten draaien om alle wereldleiders en hun medewerkers van dienst te zijn. Tja, dat haakt wel lekker in op het clichébeeld van rondneukende, machtige mannen… en als het goed klinkt, waarom zou je het dan doodchecken?

Nou ja sorry, dat heb ik dus wel gedaan. Eigenlijk vind ik dit soort checks het allerleukste om te doen, omdat het geen keiharde, zwart-witte WAAR of ONWAAR is. En door zo’n onderwerp te pakken, kun je met iets meer context en feiten uitleggen hoe het wél zit.

Soms vallen de onderwerpen dan ineens als rijpe appels van de boom. Want terwijl we in de voorbereiding op de factcheckmarathon naar nieuwe onderwerpen zochten, kwamen we een hele vage website tegen genaamd Pravda. Daarop staan duizenden slecht vertaalde berichten met desinformatie of ophitsende berichtgeving. Een fascinerende website die niet heel erg succesvol lijkt, want op sociale media wordt het nauwelijks genoemd. Maar het Pravda-netwerk (van ruim 400 websites in 68 landen) heeft een andere manier gevonden om lezers te bereiken: het infecteren van zoekmachines en AI-chatbots.

Samen met Joris Heijkant, Marije Rooze en Femmy Kloos maakten we een uitgebreid achtergrondartikel over deze nieuwe strategie van Rusland om de informatie-oorlog te winnen.

In de afgelopen maanden heb ik Luiejournalist ook een flinke update gegeven: nieuwe tools zijn toegevoegd en een aantal niet-werkende websites heb ik verwijderd uit het overzicht. Op dit moment staan er liefst 113 tools voor luie journalisten (of andere nieuwsgierige mensen) op de site. Doe er je voordeel mee!

En het boek waar ik mee bezig ben… pfoe, wat een intens en onzettend bevredigend creatief proces is dat. Hopelijk kan ik bij de volgende nieuwsbrief iets meer bekendmaken over het onderwerp. Tot en met augustus zijn we daar nog enorm druk mee. Wat goed uitkomt, omdat ik in die periode full-time daarmee aan de slag ga. Grote kans dat ik in de volgende Klikdinges nog meer tips deel over hoe ik leer om verhalende non-fictie te schrijven.

Klikdingessen

Een weinig verrassende conclusie: waar veel mensen wonen, zijn ook meer treinverbindingen. Maar ik vind het altijd de moeite waard om het bewijs voor overduidelijke feiten in mooie grafieken te zien. En deze productie is van top tot teen mooi vormgegeven.

Ken je dat gevoel? Je bent een nieuwe tv-serie aan het bekijken die iedereen aanraadt, maar je zit er niet helemaal lekker in. Moet je doorkijken of niet? Gelukkig heeft de nieuwsbrief StatSignificant een analyse gemaakt: vanaf welke aflevering komt de waardering van een serie boven het seriegemiddelde uit?

Een Nederlandse eend zegt kwak, en een Turkse zegt vak. Wist ik niet. Hoe druk je al die dierengeluiden uit in een interactive? The Pudding heeft het weer voor elkaar gekregen.

De allerbeste transcriptietool is sinds dit jaar nòg beter geworden. Met MacWhisper kun je nu namelijk ook sprekersherkenning gebruiken: zodra je een Whisperkit-model selecteert, herkent de software automatisch dat welke persoon wat zegt. Daarvoor moet je wel de pro-versie gebruiken. Gebruik je de kortingscode LUIEJOURNALIST bij het afrekenen, dan krijg je 50% korting.

Bij de NOS experimenteren ze regelmatig met nieuwe vertelvormen. Even een sidenote: wat mij betreft is dat gelijk hét bewijs dat de publieke omroep de moeite waard is, want ik zie bij de commerciëlen zelden dat er risico op deze manier wordt genomen. Maar goed, dit verhaal over de geëscaleerde drugsoorlog in het plaatsje Hedel is erg gaaf gemaakt.

CORRECTIE: Ik zeg hierboven dat het door de NOS is gemaakt, maar oh jee… het is het AD 😅 ook een bewijs dat daar geweldig mooie verhalen worden gemaakt.

Je hebt de one day flies (artiesten die slechts één grote hit scoren), maar er bestaan ook two-hit wonders. In dit kleinschalige onderzoekje wordt die laatste categorie verder onderzocht. Vooral leuk om te lezen hoe je tot bepaalde criteria komt en vervolgens verrassende antwoorden vindt.

Vind ik leuk

• Nee, complotten zijn niet onschuldig

• Even ontsnappen aan de dagelijkse sleur met deze video waarin duidelijk wordt uitgelegd wat een dictatuur is

• Sinds kort he-le-maal verslaafd aan de anime-serie Solo Leveling

• SABLE fABLE - Bon Iver 🔥

• Even In Arcadia - Sleep Token 🔥

• Een toffe miniserie (met hopelijk nog een tweede seizoen): Dept. Q

• Wat stop je allemaal in je rugzak zodra je als journalist je bronnen wil beschermen?

Ik ga de komende zes weken aan de slag met het boek. In de volgende Klikdinges deel ik nog meer tips over hoe je narratieve non-fictie schrijft. Tot de volgende editie.

Vind je deze nieuwsbrief tof? En vind je dat meer mensen Klikdinges moeten lezen? Stuur ze dan eens door naar www.klikdinges.nl.

Een andere manier om mij en jezelf te trakteren, is door een exemplaar van het Handboek Internetresearch & Datajournalistiek aan te schaffen. Via deze link krijg ik – als een van de schrijvers van dat handboek – een extra percentage van de verkoopprijs. Alvast bedankt! ❤️